Τι είναι ο ειλεός;
Ειλεός ονομάζεται η διαταραχή κατά την οποία το έντερο δεν μπορεί να προωθήσει το περιεχόμενό του με αποτέλεσμα την διάταση του εντέρου και κατ΄ επέκταση όλης της κοιλιάς. Αναλόγως της αιτίας που τον προκαλεί, διακρίνεται σε αποφρακτικό ειλεό, ή παραλυτικό ειλεό.
Ο αποφρακτικός ειλεός εμφανίζεται όταν το έντερο αποφράσσεται για κάποιο λόγο, ενώ ο παραλυτικός ειλεός εμφανίζεται όταν για κάποιο λόγο το έντερο ‘παραλύει’ δηλαδή δεν μπορεί να κάνει κινήσεις που θα προωθήσουν το περιεχόμενό του.
Ποια είναι τα αίτια του ειλεού
Τα αίτια του ειλεού είναι διαφορετικά, αναλόγως αν είναι αποφρακτικού, ή παραλυτικού τύπου
α) αίτια αποφρακτικού ειλεού
Το έντερο είναι ένας σωλήνας που μπορεί να αποφραχθεί, είτε από κάποιο αίτιο εκτός του εντέρου, είτε από κάποιο αίτιο στο εσωτερικό του.
Τα συνηθέστερα αίτια εξωτερικής απόφραξης του εντέρου είναι:
- οι μετεγχειρητικές συμφύσεις (συμφυτικός ειλεός),
- οι κήλες,
- η συστροφή
- η εξωτερική πίεση από κάποιο όγκο της κοιλιάς
Τα συνηθέστερα αίτια εσωτερικής απόφραξης του εντέρου είναι:
- όγκοι που αποφράσσουν τον αυλό του εντέρου
- ξένα σώματα
- χολόλιθοι
- φλεγμονές του εντερικού τοιχώματος (π.χ. νόσος Crohn, εκκολπωματίτιδα)
β) αίτια παραλυτικού ειλεού
διάφορα αίτια μπορούν να προκαλέσουν διαταραχές στην κινητικότητα του εντέρου. Μεταξύ αυτών είναι:
- ηλεκτρολυτικές διαταραχές
- πρόσφατη χειρουργική επέμβαση στην κοιλιά
- ενδοκοιλιακές φλεγμονές (παγκρεατίτιδα,
- φάρμακα (οπιοειδή)
- επεμβάσεις ή κακώσεις στην σπονδυλική στήλη
- περιτονίτιδα
- σήψη
- νευρολογικές παθήσεις
Ποια είναι τα συμπτώματα του ειλεού
Τόσο στον αποφρακτικό, όσο και στον παραλυτικό ειλεό προκαλείται διάταση του εντέρου με συνέπεια να εμφανίζεται:
- ανορεξία
- αίσθημα πλήρωσης (φούσκωμα)
- πόνος
- ναυτία
- έμετος
- αναστολή αποβολής αερίων
- αναστολή αποβολής κοπράνων
Ο ασθενής που πάσχει από παραλυτικό ειλεό εμφανίζει συνήθως ομοιόμορφη διάταση στην κοιλιά με διάχυτο πόνο, ενώ ο ασθενής που πάσχει από αποφρακτικό ειλεό έχει συνήθως εντονότερη συμπτωματολογία με ισχυρότερο και πιο εντοπισμένο πόνο κυρίως στο σημείο που έχει συμβεί η απόφραξη. Αν η απόφραξη έχει συμβεί στην αρχή του εντέρου, κοντά στο στομάχι, εμφανίζονται γρήγορα έμετοι χωρίς ιδιαίτερη διάταση της κοιλιάς. Στην περίπτωση που η απόφραξη εντοπίζεται χαμηλότερα, προκαλείται εντονότερη διάταση της κοιλιάς με αναστολή αερίων και κοπράνων.
Πως γίνεται η διάγνωση του ειλεού
Η αρχική διάγνωση γίνεται από το ιστορικό του ασθενούς και τα συμπτώματα που εμφανίζει σε συνδυασμό πάντα με την με την κλινική εξέταση. Η επιβεβαίωση της διάγνωσης γίνεται με ακτινογραφία κοιλίας σε όρθια θέση καθώς και με αξονική κοιλίας. Η αξονική είναι απαραίτητη εξέταση γιατί υποδεικνύει το σημείο και πολλές φορές το αίτιο της απόφραξης. Τα στοιχεία αυτά είναι σημαντικά διότι καθορίζουν το πλάνο της θεραπείας. Επίσης γίνονται εξετάσεις αίματος ώστε να εκτιμηθεί η κατάσταση του ασθενούς και η περίπτωση επείγουσας χειρουργικής επέμβασης.
Ποια είναι η θεραπεία του ειλεού;
Η θεραπεία του ειλεού εξαρτάται από την αιτία που τον προκάλεσε. Σε γενικές γραμμές η θεραπεία του παραλυτικού ειλεού είναι πάντα συντηρητική, χωρίς να απαιτείται επέμβαση, ενώ στην περίπτωση του αποφρακτικού ειλεού ενίοτε χρειάζεται επέμβαση.
α. θεραπεία αποφρακτικού ειλεού
Η αντιμετώπιση του αποφρακτικού ειλεού εξαρτάται από το αίτιο και το σημείο της απόφραξης. Σε γενικές γραμμές προτιμούμε αρχικά αναμονή μέχρι να λειτουργήσει το έντερο (συντηρητική αντιμετώπιση) με :
- διακοπή σίτισης
- ενδοφλέβια χορήγηση υγρών, ηλεκτρολυτών και αντιβιοτικών
- τοποθέτηση ρινογαστρικού καθετήρα (levin) στην περίπτωση που υπάρχουν έμετοι και χρειάζεται για να αποσυμφορηθούν οι πιέσεις στον αυλό του στομάχου και του εντέρου.
Εφόσον ο ασθενής ανταποκρίνεται στη θεραπεία, ξεκινάει σταδιακά η σίτιση και η διακοπή των ορών. Όταν μπορεί να σιτιστεί κανονικά και το έντερο λειτουργεί, μπορεί να πάρει εξιτήριο.
Πότε απαιτείται χειρουργική επέμβαση;
- εάν η κατάσταση του ασθενούς δεν παρουσιάζει βελτίωση μετά την τρίτη ημέρα,
- εάν η κατάσταση του ασθενούς επιδεινώνεται
- εάν από την αρχή η κατάσταση του ασθενούς είναι άσχημη με επηρεασμένες εξετάσεις και απόφραξη με λίγες πιθανότητες να λυθεί συντηρητικά
- εάν η κατάσταση είναι εξαρχής κρίσιμη με βαριά εικόνα (π.χ. περιτονίτιδα)
Τι είδους επέμβαση γίνεται;
Το είδος της επέμβασης εξαρτάται από το αίτιο της απόφραξης και την κρισιμότητα της κατάστασης του ασθενούς. Στην περίπτωση του συμφυτικού ειλεού γίνεται απελευθέρωση του εντέρου με λύση (κόψιμο) των συμφύσεων. Στην περίπτωση που η απόφραξη οφείλεται σε κάποιο όγκο, χρειάζεται να αφαιρεθεί ένα τμήμα του εντέρου. Εκτομή τμήματος εντέρου απαιτείται και στην περίπτωση που υπάρχουν μη αντιστρεπτές βλάβες στο έντερο, όπως η νέκρωση του τοιχώματός του.
Η επέμβαση γίνεται συνήθως με ανοικτή χειρουργική, ωστόσο εάν υπάρχει η απαραίτητη εμπειρία, πολλές φορές μπορεί να γίνει με ελάχιστα επεμβατικές μεθόδους, δηλαδή λαπαροσκοπικά ή ρομποτικά.
β. θεραπεία παραλυτικού ειλεού
Στην περίπτωση παραλυτικού ειλεού όπως προαναφέρθηκε, δεν απαιτείται επέμβαση. Αντιμετωπίζεται συντηρητικά συνήθως με διακοπή σίτισης, ενδοφλέβια χορήγηση υγρών και ηλεκτρολυτών και ενίοτε με εντεροκινητικά ή υπακτικά φάρμακα και υποκλυσμούς. Συνήθως διορθώνοντας το αίτιο που προκάλεσε την πάρεση του εντέρου, η αντιμετώπιση του παραλυτικού ειλεού είναι επιτυχής. Χειρουργική επέμβαση απαιτείται σε εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις που η διάταση του εντέρου επιδεινώνεται και υπάρχει επαπειλούμενη ρήξη του εντέρου.
Ο αποφρακτικός ειλεός είναι μία κατάσταση που μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να θέσει σε κίνδυνο ακόμα και τη ζωή του ασθενούς. Η απόφραξη του εντέρου, αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα, μπορεί να προκαλέσει ισχαιμική νέκρωση του εντέρου, κοπρανώδη περιτονίτιδα και σήψη, καταστάσεις απειλητικές για τη ζωή, ιδιαίτερα για ασθενείς ηλικιωμένους, με πολλά συνοδά χρόνια νοσήματα.
Ασθενείς με ιστορικό προηγούμενων επεμβάσεων στην κοιλιά έχουν κατά κανόνα μεγαλύτερες πιθανότητες να εμφανίσουν απόφραξη στο έντερο λόγω της δημιουργίας συμφύσεων. Οι πιθανότητες αυτές είναι μεγαλύτερες αν υπάρχει ιστορικό κάποιας ενδοκοιλιακής φλεγμονής (π,χ. σκωληκοειδίτιδα,εκκολπωματίτιδα) και πολύ αυξημένες αν έχει προηγηθεί περιτονίτιδα. Επίσης, εάν τα προηγούμενα χειρουργεία έγιναν με ανοικτή χειρουργική επέμβαση, οι πιθανότητες σχηματισμού συμφύσεων και συμφυτικού ειλεού είναι αυξημένες σε σχέση με τις λαπαροσκοπικές επεμβάσεις.
Μία άλλη ομάδα ασθενών με αυξημένες πιθανότητες εμφάνισης αποφρακτικού ειλεού, είναι οι ασθενείς με κήλες του κοιλιακού τοιχώματος, όπου μπορεί να προκληθεί περίσφιξη και απόφραξη του εντέρου. Τέλος, αυξημένο κίνδυνο εμφανίζουν και οι ασθενείς με νόσο Crohn.
Το έντερο μπορεί φυσιολογικά να κινείται γλιστρώντας ελεύθερα μέσα στην κοιλιά, χωρίς να είναι κάπου προσκολλημένο. Στην περίπτωση που προκληθεί κάποια φλεγμονή στην κοιλιά, όπως π.χ. οξεία σκωληκοειδίτιδα, τότε μεταβάλλεται το φυσιολογικό περιβάλλον στην περιτοναϊκή κοιλότητα λόγω ανάπτυξης μικροβίων και χημικών παραγόντων της φλεγμονής. Επιπρόσθετα, στην περίπτωση χειρουργικής επέμβασης, ιδιαίτερα ανοικτής, οι χειρισμοί που γίνονται στο έντερο και στα υπόλοιπα όργανα της κοιλιάς δημιουργούν μικροτραυματισμούς στο εσωτερικό της κοιλιάς. Οι δύο αυτοί παράγοντες (φλεγμονή και τραυματισμοί) μπορούν να προκαλέσουν την προσκόλληση του εντέρου σε διάφορα σημεία είτε μεταξύ του, είτε με άλλα όργανα της κοιλιάς. Αυτές οι προσκολλήσεις μεταξύ του εντέρου και των υπολοίπων οργάνων της κοιλιάς ονομάζονται συμφύσεις. Οι συμφύσεις έχουν σαν αποτέλεσμα το έντερο να είναι κολλημένο σε διάφορα σημεία, να μην μπορεί πλέον να κινείται ελεύθερα και να γωνιώνεται. Οι έντονες γωνιώσεις στο έντερο δυσκολεύουν την προώθηση του περιεχομένου του και μπορούν να προκαλέσουν μέχρι και απόφραξη του εντέρου. Αυτή η απόφραξη ονομάζεται συμφυτικός ειλεός.
Κάποιες φορές μετά από μία χειρουργική επέμβαση στην κοιλιά το έντερο μπορεί να καθυστερήσει να λειτουργήσει κανονικά. Αυτό μπορεί να οφείλεται στα φάρμακα της αναισθησίας, στο γεγονός ότι κατά την επέμβαση το έντερο εκτέθηκε στο εξωτερικό περιβάλλον και υποβλήθηκε σε διάφορους χειρισμούς, ή να οφείλεται σε οπιοειδή φάρμακα που χορηγούνται ως αναλγητικά. Η παράταση αυτής της απραξίας του εντέρου μπορεί να χαρακτηριστεί ως παραλυτικός μετεγχειρητικός ειλεός και υποχωρεί σταδιακά με την πάροδο των ημερών.
Ο παραλυτικός μετεγχειρητικός ειλεός μπορεί ωστόσο να οφείλεται και σε αμιγώς χειρουργικά αίτια, όπως στην περίπτωση ενδοκοιλιακής φλεγμονής από διαρροή εντερικού περιεχομένου σε επεμβάσεις συρραφής του εντέρου (αναστομωτική διαφυγή).
Σπανιότερα, ο μετεγχειρητικός ειλεός είναι αποτέλεσμα εντερικής απόφραξης, που μπορεί να συμβεί σε περίπτωση συρραφής του εντέρου κατά τη συρραφή του κοιλιακού τοιχώματος.
Σε κάθε περίπτωση όμως πρέπει να αναφερθεί ότι η πιθανότητα μετεγχειρητικού ειλεού είναι σαφώς μικρότερη στη λαπαροσκοπική και ρομποτική χειρουργική, σε σχέση με την ανοικτή χειρουργική.