Ευρύτερα γνωστοί ως «ελιές», οι σπίλοι συνιστούν ιδιαίτερα συνηθισμένο δερματολογικό φαινόμενο. Συνήθως είναι αβλαβείς και πολύ σπάνια καθίστανται καρκινικοί. Η επίγνωση των αλλαγών στους σπίλους και ο τακτικός έλεγχός τους παίζουν ρόλο κλειδί για την έγκαιρη ανίχνευση του καρκίνου του δέρματος και ιδιαίτερα του κακοήθους μελανώματος.
Τι είναι οι σπίλοι;
Οι σπίλοι είναι καφέ ή μαύρες αναπτύξεις, συνήθως στρογγυλές ή ωοειδείς, που εμφανίζονται οπουδήποτε στο δέρμα. Μπορεί να είναι τραχείς ή λείοι, μεμονωμένοι ή πολλαπλοί.
Οι περισσότεροι σπίλοι εμφανίζονται στην ηλικία των 20 ετών, αν και ορισμένοι σπίλοι μπορεί να εμφανιστούν αργότερα στη ζωή. Οι περισσότεροι ενήλικες έχουν από 10 έως 40 σπίλους. Επειδή έχουν διάρκεια ζωής περίπου 50 ετών, οι σπίλοι μπορεί να εξαφανιστούν από μόνοι τους με την πάροδο του χρόνου.
Η έκθεση στον ήλιο και η κληρονομικότητα παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη των σπίλων. Τα άτομα με ανοιχτόχρωμο δέρμα είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν σπίλους.
Ποια είδη υπάρχουν;
Τα κυριότερα είδη σπίλων είναι τα εξής:
- Επίκτητοι σπίλοι: Οι επίκτητοι σπίλοι εμφανίζονται κατά την παιδική ηλικία ή την ενήλικη ζωή. Είναι καλοήθεις (μη καρκινικές) βλάβες και πολύ σπάνια έχει παρατηρηθεί να μεταβάλλονται σε μελάνωμα.
- Συγγενείς σπίλοι: Εμφανίζονται κατά τη γέννηση ή στην πρώιμη βρεφική ηλικία. Είναι ασυνήθιστοι και εμφανίζονται μόνο στο 1% έως 2% όλων των νεογνών. Οι εν λόγω σπίλοι έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να εξελιχθούν σε μελάνωμα από τους σπίλους που εμφανίζονται αργότερα στη ζωή. Ο κίνδυνος ανάπτυξης μελανώματος σχετίζεται άμεσα με το μέγεθος του συγγενούς σπίλου. Οι συγγενείς σπίλοι με διάμετρο μεγαλύτερη από οκτώ χιλιοστά, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να καταστούν καρκινικοί. Έχουν καφέ χρώμα και είναι επίπεδοι ή ελαφρώς ψηλαφητοί. Ωστόσο, με την πάροδο του χρόνου, γίνονται πιο σκούροι και μεγαλώνουν σε μέγεθος.
- Δυσπλαστικοί σπίλοι: Έχουν μέγεθος μεγαλύτερο από την επιφάνεια μιας γόμας μολυβιού και έχουν ακανόνιστο σχήμα. Οι δυσπλαστικοί σπίλοι τείνουν να έχουν ανομοιόμορφο χρώμα με σκούρα καφέ κέντρα και πιο ανοιχτόχρωμα, ανομοιόμορφα άκρα. Οι εν λόγω σπίλοι τείνουν να είναι κληρονομικοί και όσοι τους εμφανίζουν μπορεί να μπορεί να έχουν περισσότερους από 100 σπίλους. Οι δυσπλαστικοί σπίλοι έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα ανάπτυξης κακοήθους μελανώματος. Γι’ αυτό κι οποιαδήποτε αλλαγή παρατηρηθεί σε αυτούς, πρέπει να ελέγχεται από δερματολόγο.
- Κυανοί σπίλοι: Ονομάζονται έτσι από το χαρακτηριστικό μπλε-γκρι έως μπλε-μαύρο χρώμα τους. Μπορεί να εμφανιστούν τόσο κατά τη γέννηση όσο κι αργότερα στη ζωή. Εντοπίζονται πιο συχνά στο κεφάλι και τον λαιμό, πάνω από τον κόκκυγα, στο πίσω μέρος των χεριών και στα πόδια. Ωστόσο, εμφανίζονται και σε άλλες περιοχές του σώματος. Οι περισσότεροι είναι καλοήθεις αν και υπάρχει πιθανότητα να καταστούν καρκινικοί.
- Σπίλοι Spitz: Έχουν συχνά κοινά χαρακτηριστικά με το μελάνωμα, ωστόσο οι σπίλοι Spitz είναι καλοήθεις. Τις περισσότερες φορές εμφανίζονται ως ένα ροζ, ανασηκωμένο εξόγκωμα, ενώ άλλες είναι ερυθροί, κυανοί ή μέλανες. Αναπτύσσονται στο πρόσωπο, το λαιμό και τα πόδια, αλλά μπορούν επίσης να εντοπιστούν στο χέρι, τους ώμους ή τον κορμό. Αναπτύσσονται γρήγορα και μπορούν να αποκτήσουν μέγεθος ενός (1) εκατοστού μέσα σε έξι μήνες. Μετά από αρκετά χρόνια, μπορεί ακόμη και να μικρύνουν ή να εξαφανιστούν. Αναπτύσσονται συχνότερα σε άτομα με ανοιχτόχρωμο δέρμα και είναι πιο κοινά σε νεότερο πληθυσμό.
Φεύγουν μόνο με αφαίρεση;
Ναι. Δεν συνιστάται η χρήση κάποιου είδους μη συνταγογραφούμενου προϊόντος που καίει, παγώνει ή χρησιμοποιεί λέιζερ για να αφαιρέσει δερματικές αναπτύξεις, όπως οι σπίλοι και οι φακίδες. Η χρήση αντίστοιχων προϊόντων εγκυμονεί τον κίνδυνο μόλυνσης.
Ποια τα αίτια δημιουργίας;
Οι σπίλοι εμφανίζονται όταν τα κύτταρα που είναι υπεύθυνα για τη μελάγχρωση του δέρματος, γνωστά ως μελανοκύτταρα, αναπτύσσονται σε ομάδες αντί να απλώνονται σε όλο το δέρμα.
Ποια είναι η κατάλληλη θεραπεία για αντιμετώπιση;
Ένας κοινός, φυσιολογικός σπίλος του δέρματος δεν χρειάζεται να αφαιρεθεί. Αν ωστόσο υπάρχει μεταβολή στο μέγεθος, το χρώμα και το σχήμα του σπίλου, τότε ενδέχεται να χρειαστεί η αφαίρεσή του, καθώς συνιστά προειδοποιητικό σημάδι για καρκίνο του δέρματος.
Η αφαίρεση σπίλων διαρκεί μόνο μικρό χρονικό διάστημα και συνήθως γίνεται σε εξωτερικά ιατρεία.
Υπάρχουν δυο τρόποι αφαίρεσης σπίλων:
- Αφαίρεση με χρήση laser: Προκρίνεται σε περιπτώσεις καλοήθους σπίλου που επιλέγεται η αφαίρεσή του για λόγους αισθητικούς.
- Χειρουργική εκτομή: Επιλέγεται σε περιπτώσεις σπίλων που είναι ύποπτοι να καταστούν κακοήθεις. Μετά την εκτομή τους αποστέλλονται προς ιστοπαθολογική εξέταση (βιοψία).